وبلاگ شخصی مرتضی حاجیوند

تعریف خشم  

خشم یا عصبانیت احساسی است که شدتش ممکن است کم یا زیاد باشد . این احساس معمولا با بروز تغییرات فیزیولوژیک همراه است ؛ تغییراتی که بدن را برای نزاع آماده می کند .

علل های بروز خشم

 این احساس غالبا در واکنش به توهین ، طرد شدگی ، صدمه از جانت دیگران یا ناامیدی شکل می گیرد .جرقه اول عصبانیت  افکار یا رفتارهایی هستند که باعث می شوند فرد به یکی از احساس های بالا (طرد ، توهین ، صدمه ، ناامیدی )دچار شود و از کوره در برود .مثلا یک فرد ممکن است توسط هم کلاسی هایش عصبانی شود .اما به طور کلی در دنیای کنونی ما عوامل و شرایط متفاوت درونی و بیرونی می‌تواند منجر به ایجاد خشم شود که عبارتند از :

- عوامل جسمی:1- کمبود هورمون سروتونین در مغز و نخاع شوکی 2- مصرف زیاد از حد گوشت قرمز 3- مصرف بیش از حد غذاهای آماده که خود می‌تواند منجر به احساس اضطراب و خشم گردد.4- مصرف الکل، مواد مخدر و... 5- بسیاری از بیماری‌ها، صدمات و آسیب‌های مغزی.

- عوامل بیرونی: ترافیک، احساس گرسنگی شدید، ازدحام جمعیت، سرو صدای بیش از حد و...

- عوامل ذهنی و شناختی:  گاه تعبیروتفسیر ما از رویدادها می‌تواند منجر به عصبانیت شود.از جمله مهم ترین خطاهای شناختی که منجر به عصبانیت در ما می شوند عبارت اند از :1- تفکر همه یا هیچ2- باید و نباید ها 3- ذهن خوانی 4-فیلتر سازی 4- تعمیم افراطی.

- عوامل احساسی و عاطفی: 1- انتقاد پذیر نبودن 2- مورد تایید و توجه قرار نگرفتن 3- درمعرض فشار روانی قرار داشتن 4- حساس و زود رنج بودن.

عصبانیت چگونه  خود را نشان می دهد ؟

واکنش فیزیولوژیک بدن به عصبانیت را واکنش جنگ و گریز می گویند . واکنشی که انسان نسبت به موقعیت خطرناک،حمله یا در اقدام برای نجات خود نشان می دهد .جنگ و گریز تغییرات فزیولوژیکی مانند افزایس سرعت و تعداد تنفس ،افزایش ضربات قلب و فشار خون ، خشکی دهان و ... را در پی دارد .

گاهی عصبانیت افراد پنهان است ؛ این عصبانیت از اظهار نظر منفی و بی رحمانه درباره دیگران ،تمسخر کردن دیگران ،بی علاقه بودن به همه چیز و ... را در بر می گیرد . عصبانیت پنهان گاهی پس از مدتی آشکار می شود و خود را به صورت یک دعوا و مرافه شدید و غیر منتظره نشان می دهد . در این حالت افراد چهره یشان برافروخنه می شود ، فشار خونشان بالا می رود و گاهی عضلات گردن و شانه یشان دچار گرفتگی می شود .  عصبانیت مداوم می تواند فرد را با خطر برخی از بیماریها مانند سرطان ، بیماری فشار خود و سردرد های میگرنی مواجهه کند .

اما گاهی عصبانیت آشکار و همیشگی است که بدن فرد را همیشه در حالت جنگ و گریز قرار می دهد ، به عبارت دیگر بدن همیشه منتظر وقوع یک وضعیت اضطراری است . از آنجاییکه حالت مداوم جنگ و گریز باعث افت عملکرد سیستم ایمنی افراد می شود افراد ممکن است به بیماری سندرم خشم مبتلا شوند که رابطه ی معناداری با افسردگی و بیماری های اضطرابی دارد .

افرادی که عصبانیت پنهان دارند گاهی خشم خود را به صورت فرافکنی ابراز می کنند . یعنی احساسات و مشکلات خود را به فرد دیگری نسبت می دهند . مثلا اگر دانش آموزی از یک آزمونی نمره پایینی می گیرد به جای عصبانیت آشکار ، علت آنرا به گردن معلمش می اندازد و یا می گوید سوالات آزمون او خیلی سخت اند و استاندارد نبوده اند .

برخی از افراد دیگر نیز که عصبانیت پنهان دارند ، عصبانیت خود را با جایگزینی ابراز می کنند . یعنی خشم خود را به کسی یا چیزی که عامل خشم انها نبوده خالی می کنند . مثلا هنگام خشم به اموال عمومی یا میز و صندلی مدرسه آسیب می رساند .

احساس عصبانیت احساس زیانباری نیست بلکه واکنشی طبیعی است طبیعی که در شرایط گوناگون به وقوع می پیوندد . با این حال فراگیری روش های کنترل خشم و ابراز آن به شیوه ی درست بسیار لازم و مهم است تا از عواقب زیانبار احتمالی آن جلوگیری شود .

مهارت های کنترل خشم

برخی از مهارت های کنترل خشم که به شما کمک می کنند عبارتند از :

1-   کنترل خشم را تمرین کنید . یک موقعیت را که ممکن است در آن خشمگین شوید را تجسم کنید و خوب فکر کنید که در این شرایط برای کنترل خشم خود چه کارهایی      می توانید انجام دهید .

2-   با معلم یا مشاور خودتان حرف بزنید تا شما را در یادگیری مهارت های کنترل خشم یاری کند .

3-   یک دفترچه عصبانیت برای خودتان درست کنید . در این دفترچه فهرستی از موضوعاتی که می تواند شما را عصبانی کند یاداشت کنید . به کمک این فهرست ریشه های خشم خود را بشناسید و  با کسب اطلاعات در باره ی این موارد سعی کنید در موقعیت های خشم با فکر کردن به آنها عصبانیت خود را کنتل کنید .

4-   برای کنترل خشم از خودگویه استفاده کنید . منظور از خودگویه این است که جملاتی را خطاب به خودتان بگویید تا در هنگام عصبانیت به خودتان کمک کنید . مثلا من می توانم این وضع را مدیریت کنم ، من می توانم با نفس عمیق کشیدن عصبانیت خود را کنترل کنم و ...

5-   زمانی که عصبانی هستید توصیه می شود که از یک تا صد بشمارید تا کمی از موقعیت منفی فاصله بگیرد .

6-   شما میتوانید از تکنیک توقف فکر استفاده کنید . با این روش آگاهانه افکار منفی که در ذهن دارید فرمان ایست بدهید و آنها را از خود دور کنید .

مرتضی حاجیوند کارشناسی راهنمایی و مشاوره